Προσωνυμίες τοῦ Διὸς καὶ τῆς Ἥρας

Πηγή: Κ. Κερένυϊ, Η μυθολογία τῶν Ἑλλήνων (ἐκδ. Βιβλιοπωλείον τῆς Ἐστίας, σελ. 118)

Ἡ προσωνυμία τοῦ Διὸς «νεφεληγερέτης», ποὺ τόσο συχνὰ συναντοῦμε στὸν Ὅμηρο, σημαίνει πὼς αὐτὸς ἦταν ὁ θεὸς ποὺ «σύναζε τὰ σύννεφα». Αὐτὸ δὲν εἶναι ἕνα κύριο παράνομα ὅπως τά: Ὄμβριος, Ὑέτιος, Καταιβάτης, Καππώτας καὶ Κεραυνός, ποὺ ὅλα εἶναι χαρακτηριστικὰ τῆς ἰδιότητάς του ὡς θεοῦ τοῦ καιροῦ. Τὸ «νεφεληγερέτης» ἀναφέρεται στὴ μυθολογία λιγότερο ἀπὸ ἰδιότητες ὅπως τό: Γαμήλιος, Τέλειος, Ἡραῖος (ὁ Ζεὺς τῆς Ἥρας). Ὀνομαζόταν συχνὰ «Πατήρ», ὅπως ἐπίσης: Πατρῶος, Φράτριος, Φίλιος, Ξένιος, Ἱκέσιος, ὡς θεὸς μὲ διάφορες ἀνθρώπινες ἰδιότητες, ἀπὸ τὸ φύλο καὶ τὸν ἀνδρισμὸ μέχρι τὸν φιλόξενο οἰκοδεσπότη καὶ τὸν ξένο ποὺ ζητάει προστασία. Ὡς Πολιεὺς ἦταν ὁ θεὸς τῆς πόλης, ὡς Βουλαῖος ἦταν ὁ σύμβουλος, ὁ «μητιέτης» (ὁ θεὸς τῆς συνετῆς συμβουλῆς). Ὡς βασιλεὺς συνδεόταν περισσότερο μὲ τοὺς Τιτᾶνες παρὰ μὲ τὸν Οὐρανό. Ὡς Σωτήρ, Κτήσιος (προστάτης τῆς περιουσίας) καὶ Μειλίχιος (αὐτὸς ποὺ κατευνάζεται μὲ μέλι, ὁ σπλαχνικὸς θεὸς τοῦ βάθους) ἐμφανίστηκε μὲ τὴ μορφὴ φιδιοῦ. Ἡ προσωνυμία Χθόνιος ἤ Καταχθόνιος χαρακτήριζε τὴ σκοτεινὴ ὄψη τοῦ Διός, ποὺ ἀντιπαραβαλλόταν μὲ τὸ φωτεινὸ βασίλειο τοῦ Οὐρανοῦ καὶ τὸν Ὄλυμπο.

Τρεῖς προσωνυμίες τῆς Ἥρας, ποὺ τὴς ἀποδόθηκαν σ’ ἕναν ὁρισμένο τόπο, ἐκφράζανε μιὰ τριαδικότητα καὶ μιὰν περιοδικότητα, ποὺ θύμιζε τὶς φάσεις τῆς σελήνης. Αὐτὲς εἶναι: Παῖς (τὸ κορίτσι), Τελεία καὶ Χήρα (ἡ μόνη). Ἰδιαίτερα μὲ τὴ δεύτερη προσωνυμία ἦταν ἡ Γαμηλία, ἡ Ζυγία, ἡ Συζυγία, ἡ μεγάλη Θεὰ τοῦ Γάμου.