Τὰ ῥήματα τῆς β’ συζυγίας, δηλ. ὅσα λήγουν σὲ -μι, διαιροῦνται κατὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ῥηματικοῦ θέματος, ὅπως καὶ τὰ ῥήματα τῆς α’ συζυγίας:
α) σὲ συμφωνόληκτα: δείκ-νυ-μι (ῥ. θ. δεικ-)
Ἐνεστώτας καὶ παρατατικὸς τῶν συμφωνόληκτων ῥημάτων σὲ -μι
Τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι σχηματίζουν τὸ θέμα τοῦ ἐνεστώτα (καὶ τοῦ παρατατικοῦ) ἀπὸ τὸ ῥηματικὸ θέμα, ἀφοῦ προστεθεῖ τὸ πρόσφυμα –νυ-.
Ἔτσι τὰ ῥήματα αὐτὰ λήγουν σὲ -νυμι. Π. χ.
α) Ἀφωνόληκτα:
δείκ-νυ-μι,
(κατ)άγ-νυ-μι (=συντρίβω, σπάζω),
εἵργ-νυ-μι (=ἐμποδίζω τὴν ἔξοδο, κλείνω μέσα),
ζεύγ-νυ-μι (=ζεύω, βάζω στὸ ζυγό),
μείγ-νυ-μι (=ἀνακατεύω),
πήγ-νυ-μι (=μπήγω, στερεώνω),
ῥήγ-νυ-μι (=σχίζω, σπάζω),
(ἀπο)φράγ-νυ-μι (=φράζω) κ. α.
β) Ἐνρινόληκτα: ὄμ-νυ-μι (=ὀρκίζομαι).
γ) Ὑγρόληκτα: πτάρ-νυ-μι (=φτερνίζομαι).
δ) Σιγμόληκτα: σ’ αὐτὰ ἀφομοιώθηκε ὁ ῥηματικὸς χαρακτῆρας σ μὲ τὸ ἑπόμενο ν τοῦ προσφύματος, καὶ ἔτσι λήγουν σὲ -ννυμι:
(ἀμφι)ἐν-νυ-μι (=ντύνω΄ ἀπὸ τὸ ἀμφι-έσ-νυ-μι),
ζών-νυ-μι (=ζώνω΄ ἀπὸ τὸ ζώσ-νυ-μι),
κεράν-νυ-μι (=ἀνακατεύω΄ ἀπὸ τὸ κεράσ-νυ-μι),
κορέν-νυ-μι (=χορταίνω΄ ἀπὸ τὸ κορέσ-νυ-μι),
πετάν-νυ-μι (=ἁπλώνω, ἀνοίγω΄ ἀπὸ τὸ πετάσ-νυ-μι),
ῥών-νυ-μι (=δυναμώνω΄ ἀπὸ τὸ ῥώσ-νυ-μι),
σβέν-νυ-μι (=σβήνω΄ ἀπὸ τὸ σβέσ-νυ-μι),
σκεδάν-νυ-μι (=σκορπίζω΄ ἀπὸ τὸ σκεδάσ-νυ-μι) κ.α.
Τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι διαφέρουν ἀπὸ τὰ ῥήματα σὲ -ω μόνο κατὰ τὸ σχηματισμὸ τοῦ ἐνεστώτα καὶ τοῦ παρατατικοῦ τῆς ἐνεργητικῆς καὶ μέσης φωνῆς καὶ κλίνονται στοὺς χρόνους αὐτοὺς κατὰ τὸ ἀκόλουθο παράδειγμα:
Παράδειγμα συμφωνόληκτου ῥήματος σὲ -μι (δείκ-νυ-μι, θ. δεικ-)
Α’ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
| Ἐνεστῶτας | Παρατατικός |
ὁριστική | δείκ-νυ-μι δείκ-νυ-ς δείκ-νυ-σι(ν) δείκ-νυ-μεν δείκ-νυ-τε δεικ-νύ-ασι(ν) δείκ-νυ-τον δείκ-νυ-τον | ἐ-δείκ-νυ-ν ἐ-δείκ-νυ-ς ἐ-δείκ-νυ ἐ-δείκ-νυ-μεν ἐ-δείκ-νυ-τε ἐ-δείκ-νυ-σαν ἐ-δείκ-νυ-τον ἐ-δεικ-νύ-την |
ὑποτακτική | δεικ-νύ-ω δεικ-νύ-ῃς δεικ-νύ-ῃ δεικ-νύ-ωμεν δεικ-νύ-ητε δεικ-νύ-ωσι(ν) | |
εὐκτική | δεικ-νύ-οιμι δεικ-νύ-οις δεικ-νύ-οι δεικ-νύ-οιμεν δεικ-νύ-οιτε δεικ-νύ-οιεν | |
προστακτική | δείκ-νυ δεικ-νύ-τω δείκ-νυ-τε δεικ-νύ-ντων ἤ δεικ-νύ-τωσαν δείκ-νυ-τον δεικ-νύ-των | |
ἀπαρέμφατο | δεικ-νύ-ναι | |
μετοχή | δεικ-νύ-ς (γεν. δεικ-νύ-ντος) δεικ-νῦ-σα (γεν. δεικ-νύ-σης) δεικ-νὺ-ν (γεν. δεικ-νύ-ντος) | |
Μέλλοντας: δείξω
Άόριστος: ἔ-δειξα
Παρακείμενος: δέ-δειχ-α
Β’ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ
| Ἐνεστῶτας | Παρατατικός |
ὁριστική | δείκ-νυ-μαι δείκ-νυ-σαι δείκ-νυ-ται δεικ-νύ-μεθα δείκ-νυ-σθε δείκ-νυ-νται δείκ-νυ-σθον δείκ-νυ-σθον | ἐ-δεικ-νύ-μην ἐ-δείκ-νυ-σο ἐ-δείκ-νυ-το ἐ-δεικ-νύ-μεθα ἐ-δείκ-νυ-σθε ἐ-δείκ-νυ-ντο ἐ-δείκ-νυ-σθον ἐ-δεικ-νύ-σθην |
ὑποτακτική | δεικ-νύ-ωμαι δεικ-νύ-ῃ δεικ-νύ-ηται δεικ-νυ-ώμεθα δεικ-νύ-ησθε δεικ-νύ-ωνται | |
εὐκτική | δεικ-νυ-οίμην δεικ-νύ-οιο δεικ-νύ-οιτο δεικ-νυ-οίμεθα δεικ-νύ-οισθε δεικ-νύ-οιντο | |
προστακτική | δείκ-νυ-σο δεικ-νύ-σθω δείκ-νυ-σθε δεικ-νύ-σθων ἤ δεικ-νύ-σθωσαν δείκ-νυ-σθον δεικ-νύ-σθων | |
ἀπαρέμφατο | δείκ-νυ-σθαι | |
μετοχή | δεικ-νύ-μενος δεικ-νυ-μένη δεικ-νύ-μενον | |
Μέσος μέλλοντας: δείξομαι
Μέσος ἀόριστος: ἐ-δειξάμην
Παθητικὸς μέλλοντας: δειχ-θήσομαι
Παθητικὸς ἀόριστος: ἐ-δείχ-θην
Παρακείμενος: δέ-δειγ-μια
Ὑπερσυντέλικος: ἐ-δε-δείγ-μην
Συντελεσμένος μέλλοντας: δεδειγμένος ἔσομαι
Παρατηρήσεις
Στὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι (δηλ. σὲ -νυμι ἤ -ννυμι):
- Τὸ υ τοὺ προσφύματος –νυ- εἶναι μακρόχρονο στὰ τρία ἐνικὰ πρόσωπα τῆς ὁριστικῆς τοῦ ἐνεργητικοῦ ἐνεστώτα καὶ παρατατικοῦ καὶ στὸ β’ ἐνικὸ πρόσωπο τῆς προστακτικῆς τοῦ ἐνεργητικοῦ ἐνεστώτα΄ στοὺς ἄλλους τύπους τῆς ἐνεργητικῆς φωνῆς καὶ σὲ ὅλους τοὺς τύπους τῆς μέσης εἶναι βραχύχρονο΄ ἔτσι σχηματίζονται δύο ἐνεστωτικὰ θέματα, τὸ ἕνα ἰσχυρὸ καὶ τὸ ἄλλο ἀδύνατο.
- Ὁ ἐνεστώτας καὶ ὁ παρατατικὸς τῆς ἐνεργητικῆς φωνῆς σχηματίζονται μὲ τὴν προσκόλληση τῶν προσωπικῶν καταλήξεων ἀπευθείας στὸ χρονικὸ θέμα, χωρὶς νὰ μεσολαβοῦν θεματικὰ φωνήεντα΄
π.χ. δείκ-νυ-μεν, δείκ-νυ-τε, ἐ-δείκ-νυ-μεν, ἐ-δείκ-νυ-τε (χωρὶς τὰ θεματικὰ φωνήεντα ο καὶ ε: λύ-ο-μεν, λύ-ε-τε κτλ.)΄ ἀλλὰ ἡ ὑποτακτικὴ καὶ ἡ εὐκτικὴ τοῦ ἐνεστώτα στὴν ἐνεργητικὴ καὶ μέση φωνὴ σχηματίζονται ὅπως καὶ τῶν ῥημάτων σὲ -ω: δεικ-νύ-ω, δεικ-νύ-ῃς κτλ.
- Τὸ σ στὴν κατάληξη –σαι τῆς μέσης φωνῆς δὲν ἀποβάλλεται, ἄν καὶ βρίσκεται ἀνάμεσα σὲ δύο φωνήεντα: δείκ-νυ-σαι΄ ἐπίσης τὸ σ στὴν κατάληξη –σο δὲν ἀποβάλλεται στὸ β’ ἐνικὸ τοῦ παρατατικοῦ καὶ στὸ β’ ἐνικὸ τῆς προστακτικῆς τοὺ ἐνεστώτα: ἐ-δείκ-νυ-σο, δείκ-νυ-σο (ἀλλὰ στὴν εὐκτικὴ ἀποβάλλεται: δεικνύοιο).
ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΕ –ΜΙ
Στοὺς ἄλλους χρόνους, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἐνεστώτα καὶ τὸν παρατατικό, τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι σχηματίζονται ὅπως τὰ συμφωνόληκτα βαρύτονα, κατὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ῥηματικοῦ θέματος (χωρὶς τὸ πρόσφυμα
παρατ. ἐ-δείκ-νυ-ν καὶ ἐ-δείκ-νυ-ον,
μέλλ. δείξω,
ἀόρ. ἔ-δειξα,
παρακ. δέ-δειχ-α.
μέσ. καὶ παθ. δείκ-νυ-μαι,
παρατ. ἐ-δεικ-νύ-μην,
μέσ. μέλλ. –δείξομαι,
μέσ. ἀόρ. -ε-δειξάμην,
παθ. μέλλ. δειχ-θή-σομαι,
παθ. ἀόρ. ἐ-δείχ-θην,
παρακ. δέ-δειγ-μαι,
ὑπερσ. ἐ-δε-δείγ-μην,
συντελ. μέλλ. δε-δειγ-μένος ἔσομαι.
ῥημ. ἐπίθ. δεικ-τός, δεικ-τέον.
Παράγ. δεῖγ-μα, δεῖξις, δείκ-της κτλ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου