Σάββατο 9 Φεβρουαρίου 2008

ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ Β΄ ΣΥΖΥΓΙΑΣ (ΣΕ –ΜΙ)


Διαίρεση τῶν ῥημάτων σε –μι

Τὰ ῥήματα τῆς β’ συζυγίας, δηλ. ὅσα λήγουν σὲ -μι, διαιροῦνται κατὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ῥηματικοῦ θέματος, ὅπως καὶ τὰ ῥήματα τῆς α’ συζυγίας:

α) σὲ συμφωνόληκτα: δείκ-νυ-μι (ῥ. θ. δεικ-)

Ἐνεστώτας καὶ παρατατικὸς τῶν συμφωνόληκτων ῥημάτων σὲ -μι

Τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι σχηματίζουν τὸ θέμα τοῦ ἐνεστώτα (καὶ τοῦ παρατατικοῦ) ἀπὸ τὸ ῥηματικὸ θέμα, ἀφοῦ προστεθεῖ τὸ πρόσφυμα –νυ-.

Ἔτσι τὰ ῥήματα αὐτὰ λήγουν σὲ -νυμι. Π. χ.

α) Ἀφωνόληκτα:

δείκ-νυ-μι,

(κατ)άγ-νυ-μι (=συντρίβω, σπάζω),

εἵργ-νυ-μι (=ἐμποδίζω τὴν ἔξοδο, κλείνω μέσα),

ζεύγ-νυ-μι (=ζεύω, βάζω στὸ ζυγό),

μείγ-νυ-μι (=ἀνακατεύω),

πήγ-νυ-μι (=μπήγω, στερεώνω),

ῥήγ-νυ-μι (=σχίζω, σπάζω),

(ἀπο)φράγ-νυ-μι (=φράζω) κ. α.

β) Ἐνρινόληκτα: ὄμ-νυ-μι (=ὀρκίζομαι).

γ) Ὑγρόληκτα: πτάρ-νυ-μι (=φτερνίζομαι).

δ) Σιγμόληκτα: σ’ αὐτὰ ἀφομοιώθηκε ὁ ῥηματικὸς χαρακτῆρας σ μὲ τὸ ἑπόμενο ν τοῦ προσφύματος, καὶ ἔτσι λήγουν σὲ -ννυμι:

(ἀμφι)ἐν-νυ-μι (=ντύνω΄ ἀπὸ τὸ ἀμφι-έσ-νυ-μι),

ζών-νυ-μι (=ζώνω΄ ἀπὸ τὸ ζώσ-νυ-μι),

κεράν-νυ-μι (=ἀνακατεύω΄ ἀπὸ τὸ κεράσ-νυ-μι),

κορέν-νυ-μι (=χορταίνω΄ ἀπὸ τὸ κορέσ-νυ-μι),

πετάν-νυ-μι (=ἁπλώνω, ἀνοίγω΄ ἀπὸ τὸ πετάσ-νυ-μι),

ῥών-νυ-μι (=δυναμώνω΄ ἀπὸ τὸ ῥώσ-νυ-μι),

σβέν-νυ-μι (=σβήνω΄ ἀπὸ τὸ σβέσ-νυ-μι),

σκεδάν-νυ-μι (=σκορπίζω΄ ἀπὸ τὸ σκεδάσ-νυ-μι) κ.α.

Τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι διαφέρουν ἀπὸ τὰ ῥήματα σὲ μόνο κατὰ τὸ σχηματισμὸ τοῦ ἐνεστώτα καὶ τοῦ παρατατικοῦ τῆς ἐνεργητικῆς καὶ μέσης φωνῆς καὶ κλίνονται στοὺς χρόνους αὐτοὺς κατὰ τὸ ἀκόλουθο παράδειγμα:

Παράδειγμα συμφωνόληκτου ῥήματος σὲ -μι (δείκ-νυ-μι, θ. δεικ-)

Α’ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ


Ἐνεστῶτας

Παρατατικός

ὁριστική

δείκ-νυ-μι

δείκ-νυ-ς

δείκ-νυ-σι(ν)

δείκ-νυ-μεν

δείκ-νυ-τε

δεικ-νύ-ασι(ν)

δείκ-νυ-τον

δείκ-νυ-τον

ἐ-δείκ-νυ-ν

ἐ-δείκ-νυ-ς

ἐ-δείκ-νυ

ἐ-δείκ-νυ-μεν

ἐ-δείκ-νυ-τε

ἐ-δείκ-νυ-σαν

ἐ-δείκ-νυ-τον

ἐ-δεικ-νύ-την

ὑποτακτική

δεικ-νύ-ω

δεικ-νύ-ῃς

δεικ-νύ-ῃ

δεικ-νύ-ωμεν

δεικ-νύ-ητε

δεικ-νύ-ωσι(ν)


εὐκτική

δεικ-νύ-οιμι

δεικ-νύ-οις

δεικ-νύ-οι

δεικ-νύ-οιμεν

δεικ-νύ-οιτε

δεικ-νύ-οιεν


προστακτική

δείκ-νυ

δεικ-νύ-τω

δείκ-νυ-τε

δεικ-νύ-ντων

δεικ-νύ-τωσαν

δείκ-νυ-τον

δεικ-νύ-των


ἀπαρέμφατο

δεικ-νύ-ναι


μετοχή

δεικ-νύ-ς (γεν. δεικ-νύ-ντος)

δεικ-νῦ-σα (γεν. δεικ-νύ-σης)

δεικ-νὺ-ν (γεν. δεικ-νύ-ντος)


Μέλλοντας: δείξω

Άόριστος: ἔ-δειξα

Παρακείμενος: δέ-δειχ-α

Β’ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ


Ἐνεστῶτας

Παρατατικός

ὁριστική

δείκ-νυ-μαι

δείκ-νυ-σαι

δείκ-νυ-ται

δεικ-νύ-μεθα

δείκ-νυ-σθε

δείκ-νυ-νται

δείκ-νυ-σθον

δείκ-νυ-σθον

ἐ-δεικ-νύ-μην

ἐ-δείκ-νυ-σο

ἐ-δείκ-νυ-το

ἐ-δεικ-νύ-μεθα

ἐ-δείκ-νυ-σθε

ἐ-δείκ-νυ-ντο

ἐ-δείκ-νυ-σθον

ἐ-δεικ-νύ-σθην

ὑποτακτική

δεικ-νύ-ωμαι

δεικ-νύ-ῃ

δεικ-νύ-ηται

δεικ-νυ-ώμεθα

δεικ-νύ-ησθε

δεικ-νύ-ωνται


εὐκτική

δεικ-νυ-οίμην

δεικ-νύ-οιο

δεικ-νύ-οιτο

δεικ-νυ-οίμεθα

δεικ-νύ-οισθε

δεικ-νύ-οιντο


προστακτική

δείκ-νυ-σο

δεικ-νύ-σθω

δείκ-νυ-σθε

δεικ-νύ-σθων

δεικ-νύ-σθωσαν

δείκ-νυ-σθον

δεικ-νύ-σθων


ἀπαρέμφατο

δείκ-νυ-σθαι


μετοχή

δεικ-νύ-μενος

δεικ-νυ-μένη

δεικ-νύ-μενον


Μέσος μέλλοντας: δείξομαι

Μέσος ἀόριστος: ἐ-δειξάμην

Παθητικὸς μέλλοντας: δειχ-θήσομαι

Παθητικὸς ἀόριστος: ἐ-δείχ-θην

Παρακείμενος: δέ-δειγ-μια

Ὑπερσυντέλικος: ἐ-δε-δείγ-μην

Συντελεσμένος μέλλοντας: δεδειγμένος ἔσομαι

Παρατηρήσεις

Στὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι (δηλ. σὲ -νυμι-ννυμι):

  1. Τὸ υ τοὺ προσφύματος –νυ- εἶναι μακρόχρονο στὰ τρία ἐνικὰ πρόσωπα τῆς ὁριστικῆς τοῦ ἐνεργητικοῦ ἐνεστώτα καὶ παρατατικοῦ καὶ στὸ β’ ἐνικὸ πρόσωπο τῆς προστακτικῆς τοῦ ἐνεργητικοῦ ἐνεστώτα΄ στοὺς ἄλλους τύπους τῆς ἐνεργητικῆς φωνῆς καὶ σὲ ὅλους τοὺς τύπους τῆς μέσης εἶναι βραχύχρονο΄ ἔτσι σχηματίζονται δύο ἐνεστωτικὰ θέματα, τὸ ἕνα ἰσχυρὸ καὶ τὸ ἄλλο ἀδύνατο.
  2. Ὁ ἐνεστώτας καὶ ὁ παρατατικὸς τῆς ἐνεργητικῆς φωνῆς σχηματίζονται μὲ τὴν προσκόλληση τῶν προσωπικῶν καταλήξεων ἀπευθείας στὸ χρονικὸ θέμα, χωρὶς νὰ μεσολαβοῦν θεματικὰ φωνήεντα΄

π.χ. δείκ-νυ-μεν, δείκ-νυ-τε, ἐ-δείκ-νυ-μεν, ἐ-δείκ-νυ-τε (χωρὶς τὰ θεματικὰ φωνήεντα ο καὶ ε: λύ-ο-μεν, λύ-ε-τε κτλ.)΄ ἀλλὰ ἡ ὑποτακτικὴ καὶ ἡ εὐκτικὴ τοῦ ἐνεστώτα στὴν ἐνεργητικὴ καὶ μέση φωνὴ σχηματίζονται ὅπως καὶ τῶν ῥημάτων σὲ : δεικ-νύ-ω, δεικ-νύ-ῃς κτλ.

  1. Τὸ σ στὴν κατάληξη –σαι τῆς μέσης φωνῆς δὲν ἀποβάλλεται, ἄν καὶ βρίσκεται ἀνάμεσα σὲ δύο φωνήεντα: δείκ-νυ-σαι΄ ἐπίσης τὸ σ στὴν κατάληξη –σο δὲν ἀποβάλλεται στὸ β’ ἐνικὸ τοῦ παρατατικοῦ καὶ στὸ β’ ἐνικὸ τῆς προστακτικῆς τοὺ ἐνεστώτα: ἐ-δείκ-νυ-σο, δείκ-νυ-σο (ἀλλὰ στὴν εὐκτικὴ ἀποβάλλεται: δεικνύοιο).

ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΕ –ΜΙ

Στοὺς ἄλλους χρόνους, ἐκτὸς ἀπὸ τὸν ἐνεστώτα καὶ τὸν παρατατικό, τὰ συμφωνόληκτα ῥήματα σὲ -μι σχηματίζονται ὅπως τὰ συμφωνόληκτα βαρύτονα, κατὰ τὸ χαρακτῆρα τοῦ ῥηματικοῦ θέματος (χωρὶς τὸ πρόσφυμα –νυ). Π.χ. δείκ-νυ-μι καὶ δεικ-νύ-ω (ῥ. θ. δεικ-),

παρατ. ἐ-δείκ-νυ-ν καὶ ἐ-δείκ-νυ-ον,

μέλλ. δείξω,

ἀόρ. ἔ-δειξα,

παρακ. δέ-δειχ-α.

μέσ. καὶ παθ. δείκ-νυ-μαι,

παρατ. ἐ-δεικ-νύ-μην,

μέσ. μέλλ. –δείξομαι,

μέσ. ἀόρ. -ε-δειξάμην,

παθ. μέλλ. δειχ-θή-σομαι,

παθ. ἀόρ. ἐ-δείχ-θην,

παρακ. δέ-δειγ-μαι,

ὑπερσ. ἐ-δε-δείγ-μην,

συντελ. μέλλ. δε-δειγ-μένος ἔσομαι.

ῥημ. ἐπίθ. δεικ-τός, δεικ-τέον.

Παράγ. δεῖγ-μα, δεῖξις, δείκ-της κτλ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: